Τις τελευταίες ημέρες, που οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται στην πιο κρίσιμη καμπή και οι σχέσεις της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους ηγέτες κρέμονται από μία κλωστή, το σενάριο των capital controls κερδίζει έδαφος. Το μέτρο αυτό, στο οποίο είχε αναφερθεί από τον περασμένο Μάρτιο ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ, ξαναβγαίνει στην επιφάνεια με αφορμή τις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών, πως δεν υπάρχουν χρήματα για να πληρωθεί η επόμενη δόση στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αφορά την επιβολή περιορισμών στις αναλήψεις χρημάτων από τράπεζες και τη θέσπιση ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων – κυρίως προς το εξωτερικό.
Το πρακτορείο Bloomberg, η JP Morgan, αλλά και αναλυτές άλλων οίκων εκτιμούν ότι αυτό θα γίνει το Σαββατοκύριακο και παρουσιάζουν αναλυτικά πώς θα λειτουργήσει στην Ελλάδα.
Πώς θα επηρεάσει την καθημερινότητα μας τα capital controls;
Θα υπάρχει όριο στις αναλήψεις χρημάτων από ATM. Με απλά λόγια, αν πχ τεθεί όριο 100 ευρώ, αν κάποιος καταθέτης χρειαστεί να βγάλει για οποιαδήποτε ανάγκη περισσότερα χρήματα, δεν θα μπορεί.
Δεν θα μπορούν οι καταθέτες να μεταφέρουν όσα χρήματα επιθυμούν από λογαριασμό σε λογαριασμό.
Δεν θα μπορούν οι πελάτες των τραπεζών να στέλνουν εμβάσματα στο εξωτερικό, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Το προοίμιο και οι αποφάσεις
Όπως επισημαίνεται, πρόκριμα θα αποτελέσουν οι αποφάσεις της ΕΚΤ: Αν αυξήσει το κούρεμα στα ενέχυρα των τραπεζών, ή δεν αυξήσει τον ELA, οι ελληνικές τράπεζες δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν σε αιτήματα για αναλήψεις. Οι τράπεζες θα αναγκασθούν τότε να βάλουν μόνες τους «δελτίο» στις αναλήψεις, ή να κλείσουν τις πόρτες τους.
Εν τοιαύτη περιπτώσει η επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων θα είναι φυσικό επακόλουθο, ως προσπάθεια ομαλής λειτουργίας του «δελτίου» και αποτροπής του κινδύνου κατάρρευσης του συστήματος.
Η απόφαση για επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων πρέπει να ληφθεί από τις ελληνικές αρχές – την Τράπεζα της Ελλάδος και την κυβέρνηση. Πρακτικά πρέπει να έχουν συναινέσει η ΕΚΤ και οι Βρυξέλλες.
Η απόφαση πρέπει εν συνεχεία να περάσει από τη Βουλή – τυπικά πριν τεθεί σε εφαρμογή, αλλά αυτό είναι μάλλον αδύνατο.
Οι περιορισμοί
Όσον αφορά το πρακτικό μέρος αυτών των μέτρων, η Κύπρος προσφέρει ένα παράδειγμα. Οι έλεγχοι θεσπίζονται προκειμένου να αποτραπεί η φυγή καταθέσεων από το τραπεζικό σύστημα. Επιβάλλονται όρια ημερήσιας ανάληψης μετρητών και αυστηροί ‘ έλεγχοι στη μετακίνηση χρημάτων στο εξωτερικό, για τις οποίες θα απαιτούνται προεγκρίσεις.
Οι επιχειρήσεις που πρέπει να μεταφέρουν κεφάλαια στο εξωτερικό, ως μέρος της επιχειρηματικής τους δραστηριότητα, πρέπει να αποδείξουν ότι πραγματικά η μεταφορά αυτή σχετίζεται με την εμπορική δραστηριότητα.
Το πρακτορείο Bloomberg, που «είδε» ήδη να «αυξάνονται οι ουρές στις τράπεζες, από πολίτες που επιθυμούν να αποσύρουν τα χρήματά τους» από τις τράπεζες, παραθέτει μια σειρά απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με τα capital controrls και το τι θα σήμαιναν για τους Ελληνες καταθέτες.
Πώς θα μπορούσε να συμβεί;
Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι σε περίπτωση που οι συνομιλίες καταρρεύσουν ή φτάσουν σε αδιέξοδο, οι κυβερνήσεις της ΕΕ θα πουν στον Ελληνα πρωθυπουργό να μην περιμένει βοήθεια από την ΕΚΤ, προειδοποιώντας τον ότι ο μηχανισμός παροχής έκτακτης ρευστότητας μέσω του ELA δεν θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Γεγονός που θα έφερνε τον κ. Τσίπρα αντιμέτωπο με μια επιλογή: Να αφήσει τις τράπεζες να καταρρεύσουν ή να επιβάλλει ελέγχους κεφαλαίων.
Τι θα γίνει αν η Ελλάδα αθετήσει υποχρέωσή της;
Πολλές από τις εγγυήσεις, τα collaterals που δεσμεύονται έναντι του ELA, είναι ομόλογα εγγυημένα από την κυβέρνηση και ελληνικοί τίτλοι, μεταξύ των οποίων και έντοκα γραμμάτια. Έτσι, εάν η Ελλάδα αθετήσει μια υποχρέωσή της, οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρωζώνης πιθανότατα θα αποφάσιζαν ότι στις ελληνικές δεν μπορεί να δοθεί έκτακτη ρευστότητα, καθώς ο εγγυητής δεν είναι φερέγγυος. Διαφορετικά, η ΕΚΤ θα μπορούσε να επιβάλει ένα πολύ μεγάλο discount στην ονομαστική αξία των ελληνικών collateral, θέτοντας μάλιστα ένα αυστηρό όριο για τον μέγιστο δυνητικό ELA. Η ΕΚΤ θα μπορούσε ακόμη και να διακόψει τον ELA αμέσως, αναγκάζοντας τον Ελληνα πρωθυπουργό να αποφασίσει επί τόπου για το τι θα κάνει.
Πώς θα λειτουργούσαν τα capital controls;
«Θα πονούσαν», απαντά το Bloomberg, επισημαίνοντας ότι κανείς δεν γνωρίζει ποιοι περιορισμοί θα ίσχυαν και πώς ακριβώς θα λειτουργούσαν στην Ελλάδα.
Στην περίπτωση της Κύπρου, αναφέρει το πρακτορείο, έγινε το εξής: Οι αναλήψεις από τα ΑΤΜ περιορίστηκαν στα 300 ευρώ το άτομο ανά ημέρα. Την ίδια ώρα, οι μεταβιβάσεις πάνω από 5.000 ευρώ στο εξωτερικό απαιτούσαν έγκριση από ειδική επιτροπή, ενώ οι εταιρείες χρειάζονταν έγγραφα για κάθε εντολή πληρωμής, με εγκρίσεις για πάνω από 200.000 ευρώ που καθορίζονται από τη διαθέσιμη ρευστότητα. Επίσης, οι γονείς δεν μπορούσαν να στείλουν στα παιδιά τους, που σπούδαζαν στο εξωτερικό, πάνω από 5.000 ευρώ το τρίμηνο.
Πώς θα μπορούσαν να τεθούν σε εφαρμογή;
Αυτό θα αποτελούσε έκπληξη, τονίζει το Bloomberg. Στην Κύπρο ξεκίνησε με το κλείσιμο των τραπεζών για ημέρες, μεταξύ της 16 και 28 Μαρτίου του 2013. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στη χώρα να διαπραγματευθεί μία συμφωνία με τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι τράπεζες άνοιξαν εκ νέου άνοιγμα με ένα σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας, το οποίο περιελάμβανε την επιβολή περιορισμών στις αναλήψεις.
Ποιος παίρνει την απόφαση;
Η απόφαση είναι στο χέρι της κυβέρνησης, υποστηρίζει το Bloomberg. Σύμφωνα με ένα νόμο του 1993 ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας μπορεί να επιβάλλει περιορισμούς, αλλά χρειάζεται την ίδια ημέρα που θα θελήσει να το κάνει να έχει την έγκριση του υπουργείου Οικονομικών.
Για πόσο θα μπορούσε να διαρκέσει;
Χρονικό όριο επισήμως δεν υπάρχει. Στην Κύπρο διατηρήθηκε ο έλεγχος κεφαλαίων για δύο χρόνια, παρά το γεγονός ότι αρχικά είχε χαρακτηριστεί ένα προσωρινό μέτρο έκτακτης ανάγκης. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η εμπειρία από άλλες χώρες, όπως η Ισλανδία, δείχνει ότι εφόσον επιβληθούν, μπορούν μόνο να αρθούν σταδιακά, μετά από μια μακρά χρονική περίοδο.
Ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με το Bloomberg, θα «αγόραζαν» χρόνο για την χώρα και θα της έδιναν χώρο να αναπνεύσει και να πετύχει μαι συμφωνία με τους δανειστές της, αν και θα είναι μεγάλο πλήγμα για τις τράπεζες. Τονίζεται επίσης πως ένας τέτοιος περιορισμός θα πλήξει πολύ το εμπόριο, τη βιομηχανία του τουρισμό, τις εισαγωγές και φυσικά κάθε τομέας της οικονομίας.
